Marskość wątroby – jaką dietę zastosować? Plus przykładowe posiłki.

O tym, jak ważna jest wątroba i dlaczego to właśnie od jej kondycji zależna jest nasza masa ciała pisałam tutaj. A dziś chciałabym się skupić na konkretnych zaleceniach w przypadku dietoterapii chorób wątroby, w tym marskości. Wiem, że temat jest istotny, bo coraz więcej pacjentów zgłasza się do mnie właśnie z prośbą o ułożenie „diety wątrobowej”. Zainteresowanych serdecznie zapraszam do wpisu. Marskość wątroby – jaką dietę zastosować? Plus przykładowe posiłki.

To warto wiedzieć

Należy zapamiętać, że stłuszczenie wątroby jest konsekwencją nadmiernej masy ciała i często towarzyszy cukrzycy typu II.

Wyróżniamy:
NAFLD – niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby
NASH – niealkoholowe włóknienia wątroby
HCC – nowotwór wątroby

Dietoterapia w chorobach wątroby

Żywienie w przewlekłych chorobach zapalnych wątroby zależy od stopnia niewydolności tego narządu i od rodzaju występujących zaburzeń metabolicznych. Wraz z progresją schorzenia rośnie zapotrzebowanie energetyczne chorego, bo nasileniu ulegają procesy kataboliczne, dlatego dieta powinna uwzględniać nie tylko stan wątroby, ale także stopień niedożywienia. Jej zadaniem jest zahamowanie pogłębiających się zmian marskich, zapobieganie występowaniu powikłań oraz poprawa stanu odżywienia pacjenta.

Wyróżniamy:
Marskość wątroby skompensowana – wyrównana
Marskość wątroby zdekompensowana – niewyrównana – występują ostre niewydolności wątroby.

U pacjentów z wyrównaną marskością wątroby zapotrzebowanie energetyczne wynosi 25-35 kcal/ kg masy ciała/ dobę energii pozabiałkowej, a zapotrzebowanie na białko przyjmuje się 1-1,2 g/kg m.c./dobę. Natomiast u chorych z zaawansowaną marskością wątroby, z postępującym niedożywieniem i bez objawów encefalopatii wątrobowej, całkowita dobowa podaż energii powinna wynosić 35-42 kcal/kg m.c., w tym 1,2-1,5 g/ kg m.c. to pełnowartościowe białko, które stymuluje procesy odnowy komórek i tkanek.

Konkretne zalecenia żywieniowe

1. Zaleca się spożywanie 4-6 posiłków w ciągu dnia (kwestia indywidualna), w tym ostatni z nich powinien przypadać na późny wieczór i być bogaty w węglowodany i aminakwasy o rozgałęzionym łańcuchu bocznym (BCAA). BCAA spożywane w ciągu dnia są bardziej wykorzystywane jako źródło energii, zaś w nocy – do celów budulcowych.
2. Dbamy o regularność spożywania posiłków.
3. Odpowiednia podaż z dietą BCAA nie tylko poprawia wchłanianie i tolerancję białka, ale także m.in. uwrażliwia komórki organizmu na działanie insuliny. Pokarmowymi źródłami BCAA są: mleko, wołowina, drób, ryby, jaja, soja, fasola, pełnoziarniste produkty zbożowe, brązowy ryż, migdały, orzechy brazylijskie, nasiona dyni, fasola lima, groch, orzechy nerkowca, soczewica i kukurydza.
4. Bardzo ważna jest odpowiednia podaż tłuszczów (20-25% dziennie) – najbardziej wartościowe są tłuszcze roślinne (olej z oliwek, olej rzepakowy BIO z kontrolowanych upraw, olej z awokado) i z ryb. Natomiast unikać należy tłuszczów pochodzących z czerwonego mięsa czy żywności wysoko przetworzonej, jak fast food. Jedynie u pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby i cholestazą, gdzie pojawiają się dolegliwości w postaci tzw. stolców tłuszczowych należy ograniczyć podaż tradycyjnych tłuszczów i rozważyć dostarczenie średnio łańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCT), które są wchłaniane w jelitach nie wykorzystując lipazy i kwasów żółciowych – znajdują się w doustnych suplementach pokarmowych.
5. W przypadku wyrównanej marskości wątroby dzienna energia pozyskiwana z podaży węglowodanów w diecie powinna wynosić 45-55%, natomiast w przypadku niewyrównanej marskości ilość tego makroskładnika może być jeszcze mniejsza – zwłaszcza cukrów prostych zawartych w słodkich przekąskach.
6. Należy mieć na uwadze, że bardziej wartościowe są produkty zbożowe z pełnego przemiału. Warto wprowadzić do diety chleb graham czy orkiszowy na zakwasie, a makaron wybierać w wersji durum. Z kolei owoce zawsze lepiej łączyć z innym posiłkiem, np. z jogurtem naturalnym (może być bez laktozy) bądź roślinnym i/lub orzechami (zmiażdżonymi) lub serkiem wiejskim. Wtedy cukry zawarte głównie w owocach będą się znacznie wolniej wchłaniać. Zamiast jogurtów owocowych zawsze lepiej wybierać jogurty naturalne i dodawać do nich świeże owoce czy ulubionych bakalie, ponieważ ograniczamy wtedy zbędny cukier.
7. Obowiązuje bezwzględny zakaz picia alkoholu. Dodatkowo palenie papierosów zwiększa również ryzyko raka wątroby, ponieważ związki rakotwórcze pochodzące z dymu papierosowego metabolizowane są właśnie w wątrobie.
8. Unikanie potraw ostro przyprawionych i pikantnych.
9. Zamiast solenia potraw lepiej wybierać ulubione, aromatyczne przyprawy, np. bazylię, oregano, lubczyk. Dodatkowo powinno się każdorazowo czytać etykiety i uważać na sód dodany do produktów na drodze technologicznej. Aby obliczyć ilość sodu z etykiety żywnościowej warto posłużyć się tym wzorem: sól (g) = sód (g) x 2,5.
10. Rezygnacja z tłustych mięs i przetworów, np. pasztetów, kaszanek, kabanosów, boczków.
11. Rezygnacja z żywności gotowej, z konserwantami i sztucznymi barwnikami. Zaleca się przygotowywanie posiłków w domu ze świeżych i dobrej jakości składników.
12. Nie jemy jajek na twardo. Zawsze gotujemy je tak, aby żółtko było płynne.
13. Polecane obróbki termiczne to: gotowanie, pieczenie w folii, duszenie bez uprzedniego obsmażania i grillowanie na patelni grillowej.
14. Warto mieć na uwadze, że przy schorzeniach wątroby dochodzi do zaburzeń wchłaniania witamin i składników mineralnych, dlatego dieta musi być przede wszystkim bogato odżywcza.
15. Oprócz diety należy pamiętać, że odpowiedni wysiłek fizyczny jest niezbędny do zachowania tkanki mięśniowej. Powinien być uzależniony przede wszystkim od samopoczucia i stopnia odżywienia chorego.

Jakie składniki diety lubi wątroba?

• produkty pełnoziarniste,
• warzywa zielonolistne,
• marchew, buraki, dynię, pietruszkę, czarną rzepę, białą rzodkiew,
• kiszonki,
• kwaśne owoce (cytryna, grejpfrut, limonka); stymulują one krążenie w wątrobie i eliminują zastoje;
• jabłka,
• pomarańcze,
• czosnek (o czosnku więcej napisałam tutaj),
• oczyszczający skwalen (znajdziemy go np. w amarantusie (zachęcam do wypróbowania amarantusków kokosowych), oliwkach, oleju z wątroby rekina),
• ostropest, który świetnie sprawdzi się jako dodatek do zielonych koktajli,
• herbatę z korzenia mniszka i korzenia łopianu – działają odtruwająco,
• liście karczocha ostowego (hiszpańskiego).

Przykładowe posiłki na cały dzień dla osoby z chorą wątrobą

1. Jajecznica po meksykańsku
2. Zielony koktajl oczyszczający z naturalnym chelatorem
3. Kurczak curry z pomidorami
4. Sałatka z fetą i szparagami

Artykuł na podstawie:

1. dr James DiNicolantonio, dr  Jason Fung: „Co jeść aby dłużej żyć”
2. dr Alan Christianson: „Zresetuj swój metabolizm”
3. Paul Pitchford: „Odżywianie dla zdrowia”

Jeśli chcesz być na bieżąco ze zdrową i smaczną dietą, śledź mnie na Facebooku i Instagramie 🙂 Tam częściej pojawiają się zdrowe pyszności 🙂